សិទ្ធិមនុស្ស គឺជាសិទ្ធិដែលយើងមានដោយសាមញ្ញ ពីព្រោះយើងមានក្នុងនាមជាមនុស្ស។ ពួកគេមិនត្រូវបានផ្តល់ដោយរដ្ឋណាមួយឡើយ។ សិទ្ធិជាសកលទាំងនេះមានជាប់នឹងខ្លួនយើងទាំងអស់គ្នា ដោយមិនគិតពីសញ្ជាតិ ភេទ សញ្ជាតិ ឬជនជាតិដើម សម្បុរ សាសនា ភាសា ឬស្ថានភាពផ្សេងទៀតឡើយ។ ពួកវាមានចាប់ពីមូលដ្ឋានបំផុត ដូចជាសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត រហូតដល់អ្វីដែលធ្វើឱ្យជីវិតរបស់យើងមានតម្លៃរស់នៅ ដូចជាសិទ្ធិទទួលបានអាហារ ការអប់រំ ការងារ សុខភាព និងសេរីភាព។

សេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សដែលត្រូវបានអនុម័តដោយមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងឆ្នាំ 1948 គឺជាឯកសារច្បាប់ដំបូងគេដែលមានគោលបំណងការពារជាសកលនូវសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាន។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដែលបានប្រារព្ធខួបលើកទី 70 របស់ខ្លួន * ក្នុងឆ្នាំ 2018 នៅតែបន្តជាមូលដ្ឋាននៃច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ មាត្រា 30 របស់វាផ្តល់នូវគោលការណ៍ និងមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃអនុសញ្ញាសិទ្ធិមនុស្ស សន្ធិសញ្ញា និងឧបករណ៍ច្បាប់ដទៃទៀតនាពេលបច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។

សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមជាមួយនឹងកតិកាសញ្ញាពីរដែលមានភ្ជាប់មកជាមួយ – កតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ និងកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងវប្បធម៌ – បង្កើតជាវិក័យប័ត្រអន្តរជាតិនៃសិទ្ធិមនុស្ស។

១)ជាសកល និងមិនអាចកាត់ផ្តាច់បាន៖
គោលការណ៍នៃសកលនៃសិទ្ធិមនុស្ស គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ នេះមានន័យថា យើងទាំងអស់គ្នាមានសិទ្ធិអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្សរបស់យើងដោយឈរលើមូលដ្ឋានស្មើភាពគ្នា។ គោលការណ៍នេះ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដំបូងនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសជាសកល ត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងអនុសញ្ញា សេចក្តីប្រកាស និងដំណោះស្រាយអន្តរជាតិជាច្រើន ដែលទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស។

សិទ្ធិមនុស្សគឺមិនអាចកាត់ផ្តាច់បាន។ ពួកគេមិនអាចលុបចោលបានទេ លើកលែងតែក្នុងកាលៈទេសៈពិសេស និងដោយការគោរពច្បាប់។ ជាឧទាហរណ៍ សិទ្ធិសេរីភាពរបស់បុគ្គលម្នាក់អាចត្រូវបានរឹតបន្តឹង ប្រសិនបើតុលាការរកឃើញថាបុគ្គលនោះមានទោសពីឧក្រិដ្ឋកម្ម។

២)មិនអាចបំបែកបាន និងអាស្រ័យគ្នាទៅវិញទៅមក៖
សិទ្ធិមនុស្សទាំងអស់គឺមិនអាចបំបែកបាន និងអាស្រ័យគ្នាទៅវិញទៅមក។ នេះមានន័យថា មនុស្សម្នាក់មិនអាចទទួលបានសិទ្ធិមួយពេញលេញ ដោយមិនមានលទ្ធភាពអនុវត្តអ្នកដទៃ។ ជាឧទាហរណ៍ ការរីកចំរើនក្នុងវិស័យសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ អនុគ្រោះដល់ការអនុវត្តសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងវប្បធម៌។ ដូចគ្នាដែរ ការរំលោភលើសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងវប្បធម៌ អាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិជាច្រើនទៀត។

៣)ស្មើគ្នានិងគ្មានការរើសអើង៖
មាត្រា ១ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សចែងថា “មនុស្សកើតមកមានសេរីភាព និងស្មើភាពក្នុងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងសិទ្ធិ”។ ការមិនរើសអើងដែលបានប្រកាសក្នុងមាត្រា២ ធានានូវសមភាពនេះ។

ការមិនរើសអើងបានជ្រៀតចូលគ្រប់ច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ គោលការណ៍នេះមាននៅក្នុងសន្ធិសញ្ញាសិទ្ធិមនុស្សសំខាន់ៗទាំងអស់។ វាក៏ជាប្រធានបទសំខាន់នៃឧបករណ៍ជាមូលដ្ឋានចំនួនពីរគឺ អនុសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីការលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងជាតិសាសន៍ និងអនុសញ្ញាស្តីពីការលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី។

៤)ទាំងសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ច៖
រដ្ឋទាំងអស់បានផ្តល់សច្ចាប័នយ៉ាងហោចណាស់មួយនៃសន្ធិសញ្ញាសិទ្ធិមនុស្សស្នូលទាំងប្រាំបួន និងយ៉ាងហោចណាស់ពិធីការស្រេចចិត្តមួយក្នុងចំណោមពិធីការជម្រើសប្រាំបួន។ ជាសរុប 80% នៃរដ្ឋបានផ្តល់សច្ចាប័នលើឧបករណ៍ 4 ឬច្រើនជាងនេះ។ នេះមានន័យថារដ្ឋមានកាតព្វកិច្ច និងកាតព្វកិច្ចក្នុងការគោរព ការពារ និងបំពេញសិទ្ធិមនុស្សក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ។

• កាតព្វកិច្ចគោរព មានន័យថា រដ្ឋទាំងឡាយត្រូវតែជៀសវាងពីការជ្រៀតជ្រែក ឬរឹតបន្តឹងការអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្ស។
• កាតព្វកិច្ចការពារតម្រូវឱ្យរដ្ឋការពារបុគ្គល ឬក្រុមមនុស្សពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស។
• កាតព្វកិច្ចបំពេញមានន័យថា រដ្ឋត្រូវចាត់វិធានការវិជ្ជមាន ដើម្បីសម្រួលដល់ការអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្ស។
ក្នុងនាមជាបុគ្គល យើងមានសិទ្ធិអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្សរបស់យើង ប៉ុន្តែយើងក៏ត្រូវគោរព និងការពារសិទ្ធិមនុស្សរបស់អ្នកដទៃដែរ។